Hieronder vindt u alle locaties. Op de plattegrond zijn alle locaties met nummers aangeduid.
A. Informatiepunt Station Royaal
Download Het programmaboekje (ca 10Mb)
1 Eyüp Sultan Moskee,
2 Onze Lieve Vrouwekerk
3 Oude Kantongerecht
4 Villa Sonnevanck
5 Synagoge
6 Sociëteit Apeldoorn
7 Sophiahuis
8 Meisjesweeshuis
9 Noorderkerk
10 Grote kerk
11 Van Kinsbergenstraat 1a
12 Sprengendorp en Sprengenparklaan
13 Theehuis - Park Berg en Bos
14 Boschbad
15 Algemene begraafplaats Soerenseweg
16 Politieacademie
17 Het Apeldoornsche Bosch
18 De Hoenderloo groep - Meeting Point (Reserveren noodzakelijk)
19 Voormalig zendstation Radio Kootwijk (Reserveren noodzakelijk)
Het centrale informatiepunt voor de Open Monumentendagen vindt u in 'Station Royaal' in Apeldoorn. Vrijwilligers informeren u hier over het programma en beantwoorden eventuele vragen.
Station Royaal is een gemeentelijk monument en een herkenbare toegangspoort voor Apeldoorn en omgeving. Bewoners, werkenden en bezoekers worden hier gastvrij ontvangen; informatievoorziening, sfeer en gezelligheid staan hier centraal. U kunt hier flexwerken, vergaderen, ontmoeten, wat eten en drinken of op de trein wachten. Daarnaast biedt Station Royaal werkgelegenheid aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.
| Activiteit(en) |
Centraal informatiepunt |
| Datum | tijd | Zaterdag 11 september: 10.00 – 17.00 uur Zondag 12 september: 10.00 – 17.00 uur |
| Adres | Stationsplein 4, Apeldoorn |
| Toegankelijkheid |
Ook toegankelijk voor scootmobiel-, rolstoel-, en rollatorgebruikers. |
| Overig |
Stichting Eyüp Sultan Moskee is in 1985 vanuit de Turkse islamitische gemeenschap ontstaan om een moskee op te richten die voor iedereen toegankelijk is. Dagelijks zijn er vijf gebedsbijeenkomsten waarvoor op traditionele wijze via de minaret opgeroepen wordt. In het weekend worden zowel voor de jeugd als voor volwassenen Koranlessen verzorgd.
De stichting wil een doelgerichte bijdrage leveren aan het versterken van de positie van haar leden binnen de Nederlandse maatschappij. Dit doet ze door het verstrekken van informatie en door het geven van scholing en advies op het gebied van onderwijs, opvoeding en cultuur. Hierbij wordt op lokaal niveau samengewerkt met de gemeente, burgers, ondernemers en diverse maatschappelijke organisaties. Voor deze en andere bijeenkomsten beschikt de moskee over een apart ontmoetingscentrum. Met de verschillende projecten en activiteiten wil de stichting jongeren een steuntje in de rug geven. Daarnaast worden voor de vrouwenvereniging en voor volwassen mannen binnen de gemeenschap verschillende culturele en sociale activiteiten georganiseerd. Eyüp Sultan Moskee is lid van de Islamitische Stichting Nederland waar 143 moskeeën bij zijn aangesloten.
Tijdens de Open Monumentendagen opent de Eyüp Sultan Moskee haar deuren zodat iedereen de moskee van binnen kan zien en meer te weten kan komen over de geloofsuitoefening van islamieten in Nederland. Voor betreding van de moskee gelden een aantal voorwaarden die hieronder bij ‘Overig’ genoemd zijn.
| Activiteit(en): | Bezichtiging moskee met uitleg door vrijwilligers Bezichtiging aangrenzende ontmoetingsruimte |
| Datum | tijd: | Zaterdag 11 en zondag 12 september: 11.00 – 16.00 uur (níet tijdens de gebedstijden van 12:30 – 13:30 uur) |
| Adres: | Sophialaan 36, 7311 PD Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Toegankelijk voor gebruikers van een rollator, graag bij binnenkomst de banden reinigen met een tissue. |
| Overig: | Bij het betreden van de moskee: schoenen uitdoen, vrouwen bedekken hun haar en armen, een korte broek of rok is niet toegestaan. In de ontmoetingsruimte is tegen betaling koffie en thee te verkrijgen |
De Onze Lieve Vrouwekerk is de oudste rooms-katholieke kerk in Apeldoorn en is in 1895 gebouwd en in 1898 in gebruik genomen. De kerk is opgenomen op de monumentenlijst en de Monumentenwacht inspecteert jaarlijks de staat van het gebouw. Meestal werd deze kerk Mariakerk genoemd, maar omdat dit het enige kerkgebouw voor heel katholiek Apeldoorn is geworden, is sinds 1 september 2013 de oorspronkelijke naam in ere hersteld: Onze Lieve Vrouwekerk.
De kerk is in twee fases gebouwd: Het schipgedeelte is in 1895 als eerste gebouwd naar ontwerp van de Arnhemse architect J.W. Boerbooms. ln 1901 wordt de tweede fase gebouwd: een dwarsschip en koorpartij naar ontwerp van de architecten J.Th.J. Cuypers en J. Stuyt. De geplande derde fase, een 70 meter hoge toren, is wegens geldgebrek nooit gerealiseerd. Wel zijn de ontwerptekeningen daarvan bewaard gebleven. Onze Lieve Vrouwekerk is een fraai voorbeeld van neogotiek.
Tegenover het vrij sobere uiterlijk staat de rijkdom van het interieur met gebrandschilderde ramen en de gaaf bewaarde neogotische inventaris, waaronder het hoogaltaar van F.W. Mengelberg. Bij een bezoek aan de kerk is een beschrijving van het interieur beschikbaar.
Naast vieringen en parochieactiviteiten wordt Onze Lieve Vrouwekerk regelmatig gebruikt door koren en voor andere muziekuitvoeringen, waarvoor het orgel zeer geschikt voor is. Kijk voor informatie over het orgel op www.orgel-mariakerk.nl.
| Activiteit(en): |
Open kerk en schatkamer |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 – 16.00 uur |
| Adres: | Hoofdstraat 18, 7311 KB Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Ook toegankelijk voor scootmobiel-, rolstoel- en rollatorgebruikers |
| Overig: | www.emmaus-apeldoorn.nI |
Het kantongerecht is van 1838 tot 2002 het laagste niveau in de rechtspraak in Nederland. Het kanton (het rechtsgebied van de kantonrechter) wordt al in 1811 tijdens de Franse tijd ingevoerd en is zetel voor één rechter. Eerst is dit de vrederechter, later de kantonrechter. Na de afschaffing van het kantongerecht als zelfstandig gerecht, blijft Apeldoorn zittingsplaats voor de sector kanton van de rechtbank Zutphen. Hoewel het kantongerecht als instituut niet meer bestaat, zijn de meeste gebouwen bewaard gebleven.
Het kantongerecht aan de Stationsstraat is een ontwerp van architect Johan Frederik Metzelaar en dateert uit 1880. De eerste jaren is er in de directe nabijheid geen andere bebouwing, waardoor het een zeer prominente ligging aan het Marktplein heeft - net als het stadhuis en in die tijd ook het politiebureau. Dit gemeentelijk monument bevat elementen van de neorenaissance en het eclecticisme en is oorspronkelijk uitgevoerd in baksteen. In 1915 wordt het pand uitgebreid en worden de gevels van het hoofdgebouw gepleisterd. Desondanks heeft het pand zijn historische karakter goed behouden. In het interieur zijn vooral het statige trappenhuis en de prachtige lampen in de hal het vermelden waard.
Tegenwoordig is in dit pand brasserie en Bed & Breakfast ‘Het Oude Kantongerecht’ gevestigd. Verrassend is de sfeervolle, zonnige stadstuin. Sinds 2007 is het een leer- en werkbedrijf voor mensen met een verstandelijke beperking en onderdeel van Stichting De Passerel.
| Activiteit(en): |
Bezichtiging diverse binnenruimten. |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 – 17.00 uur |
| Adres: | Stationsstraat 168, 7311 MJ Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Minder goed toegankelijk voor scootmobiel-, rollator- en rolstoelgebruikers. |
| Overig: | www.hetoudekantongerecht.nl |
Dit rijksmonument aan de Deventerstraat is door zijn markante uitstraling bekend bij veel Apeldoorners. Inmiddels is in dit pand al bijna 35 jaar een Bed & Breakfast gevestigd waar gasten uit verschillende windstreken graag een nachtje logeren.
De forse dubbele villa op de hoek van de Deventerstraat (nummer 33) en de Jhr. Mr. G.W. Molleruslaan (nummer 2) is in 1901 gebouwd naar ontwerp van de bekende Apeldoornse architect Andries van Driesum. Onder het venster van het deel aan de Deventerstraat is in een omlijsting van halfronde baksteen een tegeltableau te zien met drie gestileerde bloemen in Art Nouveau-stijl en de naam Sonnevanck.
Bij de bouwstijl is sprake van overgangsarchitectuur waarin elementen uit zowel de Art Nouveau-stijl, de Chaletstijl als de Vakwerkstijl zijn verwerkt. De ornamentiek van het pand is opvallend; karakteristiek zijn de hangende, rijk bewerkte veranda en het glas-in-lood.Het interieur bevat onder meer een houten trap met gesneden balusters en een witmarmeren stookplaats met ingegraveerde en vergulde motieven in Art Nouveau-stijl. De voorkamer heeft een oorspronkelijk stucplafond.
Binnen ‘De Parken’ behoort dit pand tot de gangbare villatypen van rond 1900 die samen met de oudere en latere typen en stijlen zeer goed de ontwikkeling van de villabouw weergeven.
| Activiteit(en): |
Bezichtiging hal, voorkamer en kamers op de eerste verdieping |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 – 17.00 uur |
| Adres: | Deventerstraat 33, 7311 LT Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Minder goed toegankelijk voor scootmobiel-, rollator- en rolstoelgebruikers. |
| Overig: | www.villasonnevanck.nl |
Apeldoorn kent eind achttiende eeuw al een bescheiden joodse gemeenschap. In 1890 wordt voor joodse gezinnen in Apeldoorn een synagoge met aangrenzende leefruimte en een ritueel bad aan de Paslaan gebouwd naar een ontwerp van architect Jan Wijn.
In de nacht van 1 op 2 augustus 1941 steken NSB’ers de synagoge in brand, waarbij het gebouw grotendeels wordt verwoest. De meeste wetsrollen, veel kerksieraden en enkele glas-in-loodramen konden gelukkig worden gered.
Na de bevrijding keren ongeveer 150 joodse mensen naar Apeldoorn terug. De kleine joodse gemeente houdt de sjoeldiensten aanvankelijk vooral in woonhuizen, totdat op 28 februari 1960 de nieuwe synagoge (een ontwerp van C.A.W. Heuvelink) wordt ingewijd. Dit gemeentelijk monument is één van de weinige naoorlogse synagogen in Nederland en heeft een zakelijk functionele opzet. De gevels zijn verlevendigd met monumentale kunst van de Apeldoornse kunstenaar Harry Meek (1922-2012). Deze 14 reliëfs met symbolen verwijzen naar de 12 stammen van Israël, de stenen tafelen en de menora.
De diverse binnenruimtes hebben een sober maar degelijk karakter met kleurstellingen in blauw, grijs en wit. Het houtwerk en de meubilering van de liturgische ruimte zijn lichtbruin gebeitst.
De kunstenaar Tirza Verrips (1945) is de ontwerper van het Holocaustmonument (2005) dat voor het pand staat ter nagedachtenis aan de 592 joodse Apeldoorners die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter zijn gedeporteerd en omgebracht.
| Activiteit(en): |
Bezichtiging synagoge en uitleg over het jodendom |
| Datum | tijd: |
Zondag 12 september: 11:00 – 17:00 uur |
| Adres: | Paslaan 18, 7311 AL Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Ook toegankelijk voor scootmobiel-, rolstoel- en rollatorgebruikers. |
| Overig: | www.nigdestedendriehoek.nl/apeldoornsynagoge |
De Sociëteit Apeldoorn is opgericht op 11 juli 1849. Het is één van de oudste sociëteiten van Nederland en de oudste vereniging van Apeldoorn en is voortgekomen uit handboogschutterij ‘De Doelen van Koning Willem III’. In eerste instantie komen de leden bijeen in de bovenzaal van herberg De Arend aan de toenmalige Dorpsstraat en in Tivoli aan de Nieuwstraat. In 1879 laten ze een eigen accommodatie bouwen aan de Kerklaan; het ontwerp is van de architecten Van Gendt en Nieraad. In de loop der jaren is aan dit gebouw het nodige veranderd. Zo heeft Henk Wegerif een bestuurskamer gebouwd, te herkennen aan de hoge schoorsteen aan de rechter achterzijde van het pand.
Sinds 2018 heeft dit gemeentelijk monument een nieuwe eigenaar die het pand met oog voor detail gerestaureerd en ingrijpend verbouwd heeft. Vereniging de Sociëteit Apeldoorn gaat in dit pand letterlijk ondergronds. In het stijlvolle souterrain is naast plek voor lezingen en andere verenigingsactiviteiten, ook ruimte voor twee biljarts en twee kegelbanen.
Op de begane grond van deze unieke locatie is de ruimte volledig op maat gemaakt en ingericht voor restaurant Sizzles at the Park. Onder voorbehoud van eventuele coronamaatregelen kunt u hier dagelijks, en dus ook tijdens de Open Monumentendagen, genieten van al het lekkers dat de kaart biedt.
| Activiteit(en): |
Bezichtiging buitenzijde gebouw, inclusief een fototentoonstelling. |
| Datum | tijd: |
Sizzles at the Park: zaterdag 11 en zondag 12 september: 11.00 - 17.00 uur |
| Adres: | Kerklaan 17, 7311 AA Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Sizzles at the Park: ook toegankelijk voor scootmobiel-, rolstoel- en rollatorgebruikers. |
| Overig: |
Wie zich ooit afgevraagd heeft waar de Mariannalaan naar vernoemd is: naar Marianna Henriëtte van Muijden (1890-1971), geboren in Apeldoorn en dochter van de projectontwikkelaar Karel Willem van Muijden – en dus niet naar prinses Marianne. De heer Van Muijden koopt grond voor het bouwen van villa’s en werkt bij die bouw veel samen met architect Andries van Driesum die ook de villa aan de Mariannalaan 8 ontwerpt. De villa is aanvankelijk Villa Christina genoemd, naar de eerste bewoonster die daar in 1902 met man, twee kinderen en diverse dienstbodes intrekt.
In 1946 zijn er plannen voor het stichten van huizen ‘voor moeilijk opvoedbare jongens en meisjes die hun aanpassing aan het gewone maatschappelijke leven zouden dienen, bij voorkeur in grotere plaatsen met goede werkmogelijkheden’. In Apeldoorn wordt in 1947 aan de Mariannalaan zo'n huis voor meisjes geopend, Het Sophiahuis.
Dit karakteristieke pand biedt vanaf 1 juli 2015 onderdak aan wooninitiatief Villande: jongeren met een beperking worden net als alle andere kinderen ‘volwassen’. Dan willen ook zij het ouderlijk huis verlaten en op eigen benen gaan staan. Dit kunnen zij niet alleen. Zij hebben een woon- en leefomgeving nodig waar de juiste begeleiding aanwezig is. Een huis waar zij, deel uitmakend van de samenleving, gezellig met elkaar kunnen wonen en zich thuis voelen. Naast deze locatie is Villande ook gehuisvest in het Meisjesweeshuis (locatie 8).
| Activiteit(en): |
Bezichtiging buitenkant. |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 - 17.00 uur |
| Adres: | Mariannalaan 8, 7316 DV Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Ook toegankelijk voor scootmobiel-, rollator- en rolstoelgebruikers. |
| Overig: | www.wooninitiatief-villande.nl |
Dit rijksmonument van de Apeldoornse architect A.G. Slijkhuis is in 1935 als Meisjesweeshuis gebouwd. Met een architectuur die afwijkt van de monumentale bouw en meer traditionele bebouwing in de directe omgeving, is het een unieke blikvanger.
Het Meisjesweeshuis vindt zijn oorsprong in een stichting van J.H. van Kinsbergen (1735-1819), de weldoener van landgoed Welgelegen die in 1810 een boerderij bestemt voor onderdak aan acht weesmeisjes. In 1866 wordt aan de huidige Koninginnelaan een nieuw weeshuis gebouwd, dat in 1935 in opdracht van het College van Regenten en Regentessen van het Nederlands Hervormd Meisjes Weeshuis in Apeldoorn vervangen wordt door het huidige. In de jaren ‘50 fungeert het als kraamkliniek, daarna als revalidatiecentrum en in 1981 wordt het naar plannen van dezelfde architect omgevormd tot kinderdagverblijf. Sinds 1 april 2018 is hier wooninitiatief Villande gehuisvest dat ook een locatie heeft in het Sophiahuis (locatie 7).
Het pand heeft een zakelijke bouwstijl die typerend is voor de periode tussen de beide wereldoorlogen: sobere vormgeving, een forse overstekende kap, een portiek met dubbele deuren, en ramen die in ijzer zijn uitgevoerd. Het interieur is sober en degelijk. In het trappenhuis bevinden zich de originele glas-in-loodramen met afbeeldingen die de oorspronkelijke functie van het gebouw verbeelden. De ramen hebben motieven die (in die tijd) horen bij opvoeding, ontspanning en opleiding van kinderen: een naaimachine, een uil, bloemen en een tennisracket. De vijf panelen op de verdieping verbeelden een vrouwenfiguur met schaal en wijnkruik, een breiende vrouw, een lezend weesmeisje, fruit- en bladmotieven en vogels.
| Activiteit(en): |
Bezichtiging monumentale trappartij met glas-in-loodramen. |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 – 17.00 uur |
| Adres: | Koninginnelaan 43, 7315 BL Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Ook toegankelijk voor scootmobiel-, rollator- en rolstoelgebruikers. |
| Overig: | www.wooninitiatief-villande.nl |
De Noorderkerk van de Gereformeerde Gemeente aan de Piet Joubertstraat is in 1898 gebouwd ter vervanging van de te klein geworden gereformeerde kerk aan de Loolaan. Het is een ontwerp van de Apeldoornse architect Jan Wijn; de aannemer is P. Oldenhof. De eerste steen wordt 28 september 1898 gelegd door H. Beekman.
Het indrukwekkende gebouw is ontworpen in neogotische stijl, compleet met boogvensters en zowel aan binnen- als buitenzijde rijkelijk voorzien van ornamenten. Het dakbeschot van de kerkruimte is uitgerust met fraaie houten tongewelven, met in Nederland zeldzaam toegepaste hamerbalkspanten die op de kruising samenkomen in een stergewelf. Boven de ingangspartij aan de westzijde en in de zuidgevel bevinden zich prachtige glas-in-loodramen. Het fraaie orgel met een versierde balustrade dateert uit 1908 en is gebouwd door Van Leeuwen.
In 1997 wordt de kerk buiten gebruik gesteld, waarna het verkocht wordt aan een ondernemer die er in 2004/2005 kantoorruimtes in maakt. Momenteel wordt het kerkgebouw wederom verbouwd, nu tot 16 woonappartementen. De meest kenmerkende elementen in het interieur, zoals de houten gewelven, het glas-in-lood en het orgel, blijven gelukkig in takt. Wonen in dit fraaie gebouw wordt een bijzondere ervaring, waarvan bezoekers tijdens de Open Monumentendagen alvast een indruk krijgen.
De groei van het dorp Apeldoorn na de Franse overheersing maakt de bouw van een nieuwe kerk noodzakelijk. Koning Willem I verblijft regelmatig op Paleis Het Loo en hij besluit om deze nieuwe kerk te financieren, mits deze halverwege het paleis en het centrum van Apeldoorn wordt gebouwd.
Deze nieuwe kerk wordt in 1842 in gebruik genomen, maar wordt in 1890 volledig door brand verwoest. Op de fundamenten wordt twee jaar later door aannemer Chris Wegerif en naar een ontwerp in renaissancestijl van de Rotterdamse architect Jan Verheul de huidige kerk gebouwd. Dankzij een voor die tijd vernuftige constructie met trekstangen wordt het zichtveld binnen de kerk niet belemmerd door pilaren. Indrukwekkend zijn de prachtige preekstoel en de Koninginnebank.
De eerste steen wordt in 1891 door de 10-jarige prinses Wilhelmina gelegd. Samen met haar moeder, koningin Emma, woont zij op zondag 25 september 1892 de eerste kerkdienst bij waarmee de kerk officieel in gebruik genomen wordt. Tot op hoge leeftijd bezoekt Wilhelmina veelvuldig de kerkdiensten in de Grote Kerk.
De kerk wordt niet alleen intensief gebruikt voor kerkdiensten, maar bijvoorbeeld ook voor concerten, evenementen en kunstexposities.
| Activiteit(en): |
Bezichtiging kerkgebouw |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 – 16.30 uur |
| Adres: | Loolaan 16, 7315 AB Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Ook toegankelijk voor scootmobiel-, rolstoel- en rollatorgebruikers. |
| Overig: | www.grotekerkapeldoorn.nl |
Apeldoorn staat niet direct bekend om zijn historische binnenstad, maar veel panden zijn verborgen juweeltjes. Kijk tijdens een bezoek aan het centrum eens omhoog en ontdek de herinneringen aan een luisterrijk verleden, statige panden met allure.
De licht gekromde Van Kinsbergenstraat is de best bewaarde winkelstraat in het centrum. De zuidelijke gevelwand, ontstaan als gevolg van de verkaveling van landgoed Randerode, heeft veel van zijn oorspronkelijke pracht behouden.
Dit rijksmonument (1901) is een goed gerestaureerd voorbeeld van een winkel-/woonhuis met een fraai uitgevoerde winkelpui uit de laat negentiende eeuw. Vooral in combinatie met het naastgelegen pand op nummer 3 heeft het een sterk beeldbepalende waarde. Het is gebouwd in de karakteristieke overgangsarchitectuur met invloeden van de vakwerkstijl, zoals te zien is aan de houten erker die wordt bekroond door een met leien gedekte naaldspits met een gestileerde zinken kruisbloem. De winkelpui op de begane grond is in de jaren ‘80 gerestaureerd. Bij restauratie van het interieur zijn op de eerste verdieping muurschilderingen tevoorschijn gekomen.
Davoud Mirbagheri is onder andere eigenaar van dit pand en heeft meer historische panden in oude glorie hersteld, zoals Hoofdstraat 133 en 154 en Deventerstraat 5A en 5B. De gemeente Apeldoorn ondersteunt deze initiatieven met het Gevelfonds dat bedoeld is om de uitstraling van de Apeldoornse binnenstad te versterken.
| Activiteit(en): |
Bezichtiging buitenzijde gebouw. |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 - 17.00 uur |
| Adres: | Van Kinsbergenstraat 1A, 7311 BL Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Niet toegankelijk voor rollator-, rolstoel- of scootmobielgebruikers. |
| Overig: | monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/514543 |
Sprengendorp
De buurt Sprengendorp is in de periode 1918 – 1923 als volkswoningbouw-complex ontwikkeld door woningbouwvereniging De Goede Woning en bestaat in totaal uit 141 woningen. Het ontwerp is van architect J.J. Klosters. Om de huur van deze woningen laag te houden worden rijtjeswoningen gebouwd - de eerste in Apeldoorn. Daarnaast is het in Nederland ook de eerste keer dat blokken rijtjeshuizen geschakeld worden.
De buurt is ruim opgezet als een tuindorp, met veel groen en omgeven door fraaie parken. Al snel na de bouw ontstaat hier een echte volksbuurt waar iedereen elkaar kent en voor elkaar klaarstaat. Mede door de kleur van de bakstenen en de dakpannen staat het ook bekend als ‘Het rode dorp’. De saamhorigheid is altijd gebleven en de buurt heeft een actieve belangenvereniging die ook tal van activiteiten organiseert. Zo is er in het clubhuis ‘Ons Sprengenhonk’ ruimte voor jeugdclubs en worden er onder andere regelmatig kaart- en bingoavonden en vergaderingen georganiseerd.
In 1984 wordt het Sprengendorp als eerste buurt in Apeldoorn in zijn geheel uitgeroepen tot gemeentelijk monument. De laatste renovatie van de woningen, de straten en het groen heeft plaats in 2008.
Het Sprengendorp staat ook bekend om zijn verhalen en deze zijn in 2012 als kunstproject verzameld en in de voortuinen voorgedragen. De verhalen zijn als immaterieel erfgoed in boekvorm uitgegeven in ‘Huis, het verhaal van het dorp’; een selectie daarvan is te beluisteren via www.kunstconstructie.nl/nl/ruimtelijk-werk/sprengendorp.
Sprengenparklaan
Aan de Sprengenparklaan worden in 1954 drie blokken met in totaal 144 woningen gebouwd naar ontwerp van de architecten J.G. en P.K. Mensink. Dit zijn de eerste portiekflats van Apeldoorn en deze zijn bedoeld voor hogere militairen die in de Willem III Kazerne gelegerd zijn. De drie blokken op een rij vormen samen een mooie expressieve wand langs de rand van het Sprengenpark.
De gebouwen kenmerken zich door hun robuuste uitstraling van steen en cement, de ornamenten in de ramen van de trappenhuizen, de uitkragende dakrand en door de fraaie balkons. De abstracte portiekentrees zijn in 1987 toegevoegd.
Van 2012 tot 2015 zijn de flats fraai gerenoveerd, de gevels gereinigd, de kozijnen vervangen naar oorspronkelijke indeling in hout en is isolatie en ventilatie aangebracht. Dit hele complex is in 2008 uitgeroepen tot gemeentelijk monument.
| Activiteit(en): |
Doorlopend rondleidingen (circa 30 minuten) door de wijk Sprengendorp door stadsgidsen van het Apeldoorns GidsenCollectief. |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 – 16.00 uur |
| Adres: | Ons Sprengenhonk: Wolweg 35C, 7312 BW Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Ook toegankelijk voor scootmobiel-, rolstoel- en rollatorgebruikers. |
| Overig: | Toiletten in het clubhuis (voor noodgevallen) aanwezig. |
Het Theehuis aan de Boschvijver is in 1948 gebouwd ter gelegenheid van de bloemententoonstelling in Park Berg en Bos. Nicolaas Petrus de Koo, grafisch vormgeving en interieurarchitect, ontwerpt het speciaal voor deze tentoonstelling. De Koo is vooral bekend geworden door zijn ontwerpen voor de PTT, het tegenwoordige PostNL. Het Theehuis is één van de weinig bewaard gebleven architectonische ontwerpen van zijn hand.
Vanaf het Theehuis kijkt u uit over de Boschvijver die in de crisisjaren (1930) als werkverschaffingsproject is gegraven. Tot in de negentiende eeuw ligt hier een waterleiding om de fonteinen en waterwerken van Paleis Het Loo van water te voorzien.
Het houten gebouw heeft een opvallende rieten kapconstructie met ramen aan beide zijden vanwege het doorzicht naar de vijver. Jarenlang is het Theehuis als horecalocatie gebruikt en veel Apeldoorners hebben hier poffertjes gegeten of hun eerste vakantiebaantje gehad. In 2017 is het Theehuis gerestaureerd en gemeentelijk monument geworden.
Tussen 1921 en 1950 stond er ook al een Theehuis in Berg en Bos, maar niet aan de bosvijver. Deze ‘Theetuin Berg en Bosch’ was gelegen op de plek waar nu de sportvelden van de Berg en Bosschool zijn.
| Activiteit(en): |
Foto-expositie over ‘Landgoed Berg en Bos in en rond het Theehuis’. |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 – 17.00 uur |
| Adres: | J.C. Wilslaan 21, 7313 HK Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Ook toegankelijk voor scootmobiel-, rolstoel- en rollatorgebruikers. |
| Overig: | www.accres.nl/portfolio/theehuis |
De gemeenteraad bespreekt in 1933 het voorstel voor een natuurbad voor gemengd zwemmen dat ook op zondag open is om zo de aantrekkelijkheid van Apeldoorn als vakantieoord te vergroten. Dit plan krijgt niet de meerderheid van de stemmen. Een gewijzigd voorstel met openstelling op zondag vanaf 13.00 uur en aparte bassins voor dames en heren wordt wel aangenomen. In 1934 wordt het Boschbad, het grootste openluchtzwembad van Nederland, als gemeentelijke zweminrichting aangelegd.
De eerste jaren wordt de vijver van Stadspark Berg & Bos gebruikt als verwarmingsbassin waarbij het water door een elektrische pompinstallatie uit de vijver in het Boschbad gepompt wordt. Na de Tweede Wereldoorlog wordt een waterzuiveringsinstallatie aangelegd en het water is zo helder, dat het zwembad in de jaren vijftig de naam Kristalbad krijgt. Vanaf 2011 heeft dit openluchtzwembad weer zijn oorspronkelijke naam.
Op 26 november 1944 verongelukt een Amerikaanse bommenwerper in de kanovijver van het Boschbad. De 24-jarige piloot weet een ramp te voorkomen door zijn toestel hier neer te laten storten, net buiten de rand van de bebouwde kom van Apeldoorn. Een monument aan de rand van de kanovijver herinnert aan dit ongeluk.
| Activiteit(en): |
Wandelroute met expositie ‘Boschbad door de jaren heen’, mogelijkheid om de machinekamer te bekijken, kano te varen en te midgetgolfen (in samenwerking met Accres). |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 – 17.00 uur |
| Adres: | Felualaan 29, 7313 GM Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Grotendeels ook toegankelijk voor scootmobiel-, rolstoel- en rollatorgebruikers. |
| Overig: | www.boschbad.nl |
De monumentale begraafplaatsaan de Soerensewegis meer dan 120 jaar oud. Het poortgebouw en de vrijwel ongewijzigde parkachtige aanleg van het zeshoekige terrein met een grote verscheidenheid aan grafmonumenten vormen samen een prachtig geheel. Zowel de begraafplaats als het poortgebouw zijn rijksmonument.
Het poortgebouw is door de Apeldoornse aannemer Chris Wegerif in 1896 opgetrokken in neorenaissancestijl naar een ontwerp van de eveneens Apeldoornse architect Jan A. Wijn. Burgemeester J.A. van Hasselt, die zich sterk inzet voor de aanleg van de begraafplaats, overlijdt op 8 mei 1897 aan een hartaanval - drie dagen voordat zijn 25-jarig ambtstermijn gevierd wordt. Op 12 mei wordt hij als eerste begraven op de nieuwe begraafplaats, ruim voor de geplande officiële ingebruikname op 1 januari 1990. Zijn graf ligt op een prominente plek in het hart van de begraafplaats, omringd door een groep bomen die toen geplant zijn.
De begraafplaats heeft zich ontwikkeld tot een groots monumentaal gebied met een weldadige natuur. Er liggen tal van mensen begraven die van grote betekenis zijn voor Apeldoorn, zowel in het bestuur, de middenstand als de industrie van de stad. Bij een rondwandeling zult u dan ook vele bekende namen tegenkomen. Tijdens de Open Monumentendagen is een korte route (30 – 40 minuten) met bordjes gemarkeerd en in geprinte vorm beschikbaar bij de ingang. Een uitgebreide route is HIER te downloaden.
| Activiteit(en): |
Bewegwijzerde wandelroute langs een selectie graven (30 - 40 minuten). |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 - 17.00 uur |
| Adres: | Soerenseweg 71, 7314 JE Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Ook toegankelijk voor scootmobiel-, rolstoel- en rollatorgebruikers. |
| Overig: |
Download een uitgebreide wandelroute |
Sinds 1975 worden in dit gebouw politiemensen opgeleid. Naast het basispolitieonderwijs worden hier ook vakspecialistische opleidingen en seminars verzorgd; ook is hier een (internationale) onderzoeksafdeling gevestigd.
Op het terrein, dat circa 1,5 km2 groot is, bevindt zich ook een sporthal en een oefenpand waar onder andere getraind wordt in aanhoudingen, optreden in groepen en hulpverlening. Deze locatie dient vanaf 2004 als concernlocatie van de vele loacties voor politeonderwijs in Nederland.
In 1935 deed dit pand dienst als klein seminarie en konden jongens er de vooropleiding tot priester volgen. De Duitsers nemen het in 1942 in gebruik als kazerne en rijschool; het gebouw blijft tot oktober 1944 in handen van de Duitsers. Het gebouw wordt net op tijd teruggegeven: na het bombardement van het station van Apeldoorn dient het als noodhospitaal. De oorspronkelijke bewoners, de jonge mannen die vooropleiding tot priester volgden, keren in 1946 weer terug naar hun seminarie.
Door een teruglopend leerlingenaantal werd het complex in 1973 gesloten. Door de jaren heen zijn gelukkig veel mooie en authentieke details van dit bijzondere monument bewaard gebleven.
| Activiteit(en): |
Bezichtiging Atrium, congreszaal en kapel via aangegeven looproute |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 - 17.00 uur |
| Adres: | Arnhemseweg 346 – 348 , 7334 AC Apeldoorn |
| Toegankelijkheid: |
Toegankelijk voor scootmobiel-, rolstoel- of rollatorgebruikers. |
| Overig: |
In 1909 wordt het Apeldoornsche Bosch in gebruik genomen, een Joods-psychiatrische verpleeginrichting waar patiënten volgens de voorschriften en tradities van de joodse godsdienst verzorgd worden. Het Apeldoornsche Bosch is opgericht door de Vereeniging Centraal Israëlitisch Krankzinnigengesticht (CIK). De locatie is gekozen vanwege de ligging in de groene omgeving van Apeldoorn, met z’n de schone lucht, rust en ruimte. Bovendien is Apeldoorn voor familieleden vanuit Amsterdam, waar de meeste patiënten vandaan komen, met de Oosterspoorweg goed te bereiken. De indeling van het terrein is een ontwerp van landschapsarchitect K.C. van Nes die later ook tekent voor het ontwerp van Park Berg en Bos. De gebouwen zijn ontworpen door de architecten E.M. Rood en F.W.M. Poggenbeek, beiden medeoprichters van CIK.
Het keukengebouw
Het complex omvat naast het hoofdgebouw en drie verpleeggebouwen ook een vrouwenpaviljoen, synagoge, keukengebouw, wasgebouw annex linnenkamer en twee woonvilla’s voor de directie. De meeste van die gebouwen zijn helaas in de jaren ’70 gesloopt en vervangen door nieuwbouw. De vier nog resterende oorspronkelijke gebouwen langs de Zutphensestraat zijn rijksmonument; deze worden momenteel herontwikkeld en krijgen wederom een zorgbestemming. Tijdens de Open Monumentendagen is het keukengebouw (één van deze vier gebouwen) te bezichtigen; hierin zijn nog enkele typisch Joodse kenmerken te zien.
| Activiteit(en): |
Bezichtiging deel van het voormalig keukengebouw |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 – 17.00 uur |
| Adres: | Laan van Groot Schuylenburg 200 |
| Toegankelijkheid: |
Beperkt toegankelijk voor scootmobiel-, rolstoel- en rollatorgebruikers. |
| Overig: |
In het Keukengebouw zijn geen toiletten en/of stromend water beschikbaar. |
Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch
In de dertiger jaren wordt Het Apeldoornsche Bosch aan de westzijde uitgebreid met onder andere een aantal woonpaviljoens en dienstgebouwen voor het Paedagogium Achisomog (‘mijn broeder tot steun’). Hier wonen Joodse zwakzinnige kinderen en kinderen met opvoedingsmoeilijkheden, die hier ook onderwijs krijgen. Na de Tweede Wereldoorlog fungeert het als opvanghuis voor Joodse weeskinderen.
In de voormalige directeurswoning is nu Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch gevestigd; hier komt u meer te weten over het leven in Het Apeldoornsche Bosch en over de gruwelijke ontruiming van het Apeldoornsche Bosch door de nazi’s in januari 1943.
Omdat er na de Tweede Wereldoorlog nauwelijks Joodse patiënten zijn, wordt Het Apeldoornsche Bosch in 1952 overgenomen door de christelijk-psychiatrische instelling ’s Heeren Loo dat de naam wijzigt in Groot Schuylenburg.
Verdeeld over het terrein staan 12 informatiepanelen die een goed beeld geven van het leven in Het Apeldoornsche Bosch in de jaren tot de oorlog. Bij deze panelenroute is een audiotour te downloaden.
| Activiteit(en): |
Bezichtiging Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch. |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 – 17.00 uur |
| Adres: | Zutphensestraat 76/hoek Laan van Erica |
| Toegankelijkheid: |
Niet toegankelijk voor scootmobiel-, rolstoel- of rollatorgebruikers. |
| Overig: | www.apeldoornschebosch.nl |
Op dit terrein van voormalig Jongenshuis Hoenderloo vindt u gebouw Meeting Point (voormalige Meester Gangelschool).
Tijdens de Open Monumentendagen is in het Meeting Point (voormalige Meester Gangelschool) een expositie te zien over '170 jaar Het Jongenshuis'. Ook het kleinste huis van Hoenderloo is dit weekend te bezoeken. In deze voormalige dienstwoning is een museum ingericht waar onder andere foto’s en attributen van de schrijver Den Doolaard (alias van Spoelstra) te zien zijn. Er wordt uitleg gegeven over de vroege prefab-bouw waarvan een voorbeeld te zien is in het pand tegenover dit museum, De Arcke. Daarnaast zijn de Heldringkerk en de naastgelegen begraafplaats te bezichtigen; deze maken deel uit van de geschiedenis van Het Jongenshuis. Een groot aantal gebouwen wordt momenteel gerestaureerd nadat het hele domein van eigenaar is gewisseld.
Het mooie, landschappelijke terrein is vrij toegankelijk, zowel lopend als met de fiets. Tijdens deze ontdekkingstocht kunt u via uw smartphone een podcast beluisteren met korte interviews en informatie die een indruk geven van het dagelijkse wel en wee van gezinnen, jongeren en de leiding van Het Jongenshuis. Deze podcast is te vinden op www.hoenderloo.nl
RESERVEER EEN PLEK VIA DEZE LINK
| Activiteit(en): |
Expositie ‘170 jaar Het Jongenshuis’ in het Meeting Point. |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 – 17.00 uur |
| Adres: |
Kampheuvellaan/hoek Nijegaardeweg, 7351 DA Hoenderloo |
| Toegankelijkheid: |
Het Meeting Point is beperkt toegankelijk voor scootmobiel-, rolstoel- en rollatorgebruikers; rollatorgebruikers kunnen eventueel met ondersteuning de paar traptreden opgeholpen worden. Gratis pendelbus vanaf station Apeldoorn naar gebouw Kampheuvel (en vice versa; Kijk hier voor de tijden). |
| Overig: |
Horeca in het centrum van Hoenderloo |
Radio Kootwijk is een voormalig zenderpark, gelegen in één van de mooiste en meest uitgestrekte natuurgebieden van Nederland – de Veluwe. Het zendstation vormt in de eerste helft van de twintigste eeuw een belangrijke communicatieverbinding tussen Nederland en haar toenmalige koloniën, met name Nederlands-Indië.
Met de bouw van dit eclectische gebouw is gestart in 1918. Het is voor een groot deel gebaseerd op het zendstation van het Duitse Telefunken in Nauen en heeft kenmerken van zowel art deco de Amsterdamse school als het Duitse expressionisme. Het is een ontwerp van architect Julius Maria Luthmann (1890-1973) die zich heeft laten inspireren door werk van de Finse architect Eliel Saarinen en door het beeld van een Egyptische sfinx. De bekendste bijnaam van dit zendstation is 'de Kathedraal’; ook wordt het meermaals vergeleken met de Grote Kerk van Veere in Zeeland. In het oog springend is het geometrische patroon van de tegelvloer in de zenderzaal waarin de architect bewust een foutje, een zogeheten handtekening, heeft verwerkt.
Tegenwoordig is Radio Kootwijk een evenementen- en vergaderlocatie met een totaal eigen karakter. De monumentale gebouwen die hier staan, hebben nieuwe functies gekregen waarbij het omringende landschap wordt gekoesterd en verder ontwikkeld
De Theaterloods Radio Kootwijk is de voormalige werkloods van het zendstation en het is als gemeentelijk monument verbouwd tot sfeervol theater. Tijdens de Open Monumentendagen is dit gebouw uitsluitend van buitenaf bekijken. Met behulp van de verschillende QR-codes die rondom het gebouw te vinden zijn, komt u meer te weten over het verleden en over de huidige invulling van het monument dat nu een kuuroord voor werk, leven en liefde.
Op het terrein kunt u een kijkje nemen in het atelier van kunstenaar Joost van Veldhuizen die met zijn ontwerpen ‘Table Heel Groot’ en ‘Cradle Noach’ internationale bekendheid verwerft. Deze ontwerpen zijn ook terug te vinden in het hoofdgebouw.
RESERVEER EEN PLEK VIA DEZE LINK
| Activiteit(en): |
Bezoek hoofdgebouw: gidsen vertellen in de zenderzaal over de geschiedenis van Radio Kootwijk. |
| Datum | tijd: |
Zaterdag 11 september: 11.00 - 16.00 uur |
| Adres: | Radioweg 1, Radio Kootwijk |
| Toegankelijkheid: | Radio Kootwijk is niet rechtstreeks bereikbaar met de auto, wel per fiets. Gratis pendelbus vanaf station Apeldoorn naar parkeerplaats achter voormalig hotel Radio Kootwijk (en vice versa). Parkeren mogelijk op de parkeerplaatsen bij de Schaapskooi Hoog Buurlo en vanaf kruispunt Turfbergweg/Alverschotenseweg (ijscokar), daarvandaan vertrekken pendelbussen naar Radio Kootwijk. Gebouw A is beperkt toegankelijk voor mindervaliden (tot en met eerste verdieping). |
| Overig: |
www.hierradiokootwijk.nl |
Joost van den Vondel
Dit bronzen beeld van de beroemde …
Van jongensschool naar internationale school
Aan het eind van 19e eeuw ontwikkelt …
Landbouw op de Ugchelse Enk
De geschiedenis van de akkerbouw rondom …
Vakantie op de Veluwe
<strong>Van schrale vlakte naar …
